علائم زخم بستر و روش های درمان آن چیست؟
زخم های فشاری که معمولا زخم بستر نامیده می شوند، آسیب های وارد شده به پوست و بافت های زیرین هستند که عمدتاً به دلیل فشار طولانی مدت برروی پوست ایجاد می شوند. این زخم ها ممکن است برای هرکسی اتفاق بیفتند؛ اما معمولاً افرادی که مجبور هستند برای طولانی مدت بر روی تخت دراز بکشند یا روی ویلچر بنشینند، بیشتر تحت تاثیر زخم های فشاری قرار خواهند گرفت. در مقالۀ پیش رو با علائم زخم بستر و روش های درمان و جلوگیری از بروز آن بیشتر آشنا می شویم.
زخم بستر چیست؟
علائم زخم بستر زمانی بروز می کند که فرد در بستر بی حرکت و بیهوش باشد یا قادر به احساس درد نباشد. در واقع زخم بستر زخمی است که در زمان دراز کشیدن در رختخواب، نشستن روی ویلچر یا گچ گرفتن برای مدت طولانی در مناطقی از پوست که تحت فشار قرار دارند، ایجاد می شود. مشکلات پوستی این چنینی آسیب های فشاری، زخم های فشاری، یا زخم های پوستی هم نامیده می شوند.
زخم بستر می تواند یک مشکل جدی در بین سالمندانی باشد که توانایی حرکت کردن ندارند. این مشکل معمولا با کیفیت مراقبتی که فرد دریافت می کند، مرتبط است. اگر یک فرد بی حرکت باشد، در بستر چرخانده نشود، در موقعیت درست قرار نگیرد و از تغذیه و مراقبت پوستی خوبی بهره مند نشود، با زخم بستر مواجه می شود. ابتلا به دیابت، مشکلات گردش خون و تغذیه نامناسب از مواردی هستند که افراد را بیشتر در معرض زخم بستر قرار می دهند.
چه چیزی باعث ایجاد زخم بستر می شود؟
زخم بستر زمانی ایجاد می شود که خون رسانی به پوست برای بیش از 2 تا 3 ساعت قطع شود. با از بین رفتن پوست، علائم زخم بستر ابتدا به صورت یک ناحیۀ قرمز و دردناک نمایان می شود که در نهایت به رنگ بنفش در می آید. در صورت درمان نشدن، احتمال باز شدن پوست و عفونی شدن ناحیۀ تحت فشار بسیار زیاد است.
زخم بستر ممکن است عمیق شود و به سمت عضلات و استخوان ها گسترش پیدا کند. هنگامی که این مشکل پوستی ایجاد می شود، اغلب به کندی بهبود می یابد. بسته به شدت آسیب، وضعیت جسمانی فرد و بیماری های دیگر (مانند دیابت)، این عارضه ممکن است روزها، ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بهبود یابد. حتی در بعضی شرایط برای کمک به روند بهبودی شاید جراحی هم نیاز باشد.
زخم بستر اغلب در نواحی زیر بروز می کند:
- پاشنه پا
- پشت سر
- تیغه های شانه
- پشت و پهلوی زانو
- ناحیه باسن (روی دنبالچه یا باسن)
علائم زخم بستر چیست؟
به طور کلی علائم زخم بستر به 4 مرحله تقسیم می شود که عبارتند از:
مرحلۀ 1. ناحیه قرمز به نظر می رسد و هنگام لمس کردن گرم است. در این مرحله ممکن است پوست تیره تر شود و رنگ آبی یا بنفش داشته باشد. همچنین ممکن است فرد از سوزش، درد یا خارش شکایت کند.
مرحلۀ 2. ناحیه آسیب دیده تر به نظر می رسد و ممکن است زخم باز، خراش یا تاول در آن مشاهده شود. فرد از درد قابل توجهی شکایت دارد و معمولا پوست اطراف زخم تغییر رنگ می دهد.
مرحلۀ 3. در این مرحله علائم زخم بستر بیشتر و آسیب به وضوح بر روی سطح پوست دیده می شود.
مرحلۀ 4. ناحیه به شدت آسیب دیده است و زخم بزرگی وجود دارد. ماهیچه ها، تاندون ها، استخوان ها و مفاصل ممکن است درگیر شوند. عفونت در این مرحله یک خطر قابل توجه است.
پرستاران و پزشکان به خوبی با مراحل مختلف علائم زخم بستر آشنا هستند و می توانند با بررسی پوست افرادی که در معرض خطر قرار دارند، به راحتی در مراحل اولیه این مشکل را تشخیص دهند. بنابراین بهتر است در صورت مشاهدۀ کوچک ترین تغییر در پوست نواحی گفته شده، به سرعت با یک پرستار یا پزشک مشورت کنید.
درمان زخم بستر
بعد از مشاهدۀ علائم زخم بستر باید به سرعت آن را درمان کرد. مراکز مختلفی وجود دارند که به طور تخصصی در زمینۀ درمان زخم بستر فعالیت می کنند. آن ها با توجه به شدت آسیب و نوع بیماری زمینه ای، روش های درمانی متعددی را پیشنهاد می کنند که تعدادی از آن ها به شرح زیر است:
- تمیز نگه داشتن زخم
- تضمین تغذیۀ خوب
- درمان زخم با فشار منفی
- پیوند پوست سالم به ناحیۀ زخم شده (گرافت پوست)
- برداشتن بافت آسیب دیده، عفونی یا مرده (دبریدمان)
- محافظت از زخم با گازهای دارویی یا سایر پانسمان های مخصوص
- استفاده از داروهای مختلف مانند آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
البته برای درمان زخم بستر شما باید حضوری به این مراکز مراجعه کنید تا شرایط و میزان آسیب پوستی از نزدیک بررسی شود. یادتان باشد درمان این مشکل پوستی در مراحل بالا می تواند بسیار دشوار باشد و بیمار را با مشکلات متعددی روبرو کند.
درمان زخم بستر ممکن است روزها، ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد. عفونی شدن زخم های این چنینی می تواند باعث تب و لرز و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن شود.
پیشگیری از زخم بستر
حال که با علائم زخم بستر آشنا شدید می توانید به راحتی از بروز آن جلوگیری کنید.
با بررسی هر روزۀ پوست برای پیدا کردن نقاط قرمز و ترک های پوستی، که اولین نشانه های زخم بستر هستند و توجه ویژه به نواحی استخوانی می توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد.
روش های دیگر برای پیشگیری از زخم بستر و جلوگیری از بدتر شدن زخم های موجود است که عبارتند از:
- چرخش و تغییر موقعیت بیمار هر 2 ساعت یک بار
- نشستن عمودی و صاف روی ویلچر و تغییر وضعیت شخص هر 15 دقیقه یک بار
- قرار دادن تشک نرم روی ویلچر و تخت برای کاهش فشار
- مراقبت از پوست با تمیز و خشک نگه داشتن آن
علاوه بر موارد گفته شده داشتن تغذیۀ خوب در جلوگیری از بروز زخم بستر تاثیر بسزایی دارد؛ زیرا بدون کالری کافی، ویتامین ها، مواد معدنی، مایعات و پروتئین، زخم بستر نمی تواند بهبود یابد؛ حتی اگر از زخم به خوبی مراقبت کنید.
جمع بندی
همانطور که در مقاله گفته شد در بستر بودن، بیهوش بودن، ناتوانی در احساس درد یا بی حرکت بودن خطر ایجاد و علائم زخم بستر را افزایش می دهد. این خطر در صورتی بیشتر می شود که فرد چرخانده نشود، به درستی در موقعیت مناسب قرار نگیرد، تغذیۀ مناسب نداشته باشد و به درستی از پوست او مراقبت نشود. ابتلا به دیابت، مشکلات گردش خون و سوء تغذیه افراد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر قرار می دهد. برای جلوگیری از مشکلات متعدد، بهتر است مداوم پوست بدن بیمار را بررسی کنید و در صورت مشاهدۀ کوچکترین علائم، اقدام به رفع آن کنید.
