امروزه از روش های جدیدی برای آگاهی و کنترل سلامت کلی بدن استفاده میشود. از جمله این روش ها که بیشتر بر اساس وزن کلی بدن و توده های چربی، استخوانی، ماهیچه و... انجام میشوند میتوان به اندازه گیری BMR یا همان نرخ متابولیسم پایه، اندازه گیری توده چربی بدن (BF)، توده استخوانی بدن (BM)، میزان ماهیچه بدن و میزان آب بدن اشاره کرد.

الف) نرخ متابولیسم پایه (Basal Metabolic Rate): همانطور که میدانید تمام فعالیت های بدن، از تنفس و ضربان قلب گرفته تا ارسال پیام های عصبی در نورونها یا سلول های عصبی مغز، به انرژی نیاز دارند. کالری، واحد سنجش انرژی میباشد که برای توصیف مقادیر انرژی مورد نیاز بدن از آن استفاده میکنند.

BMR یا نرخ متابولیسم پایه همانطور که از اسمش معلوم است، میزان کالری مورد نیاز برای فعالیت های روزمره و در حالت آرامش میباشد. از جمله این فعالیت ها میتوان به تنفس، جریان خون، عملکرد غدد بدن، ارسال پیام های عصبی در مغز و کل بدن (اعصاب محیطی و مرکزی) و فعالیت های دیگر بدن اشاره کرد. امروزه با استفاده از فرمول هایی که دانشمندان محاسبه کرده اند و در اختیار کاربران قرار داده اند، BMR به راحتی قابل محاسبه است. اما روش دقیق تر، آزمایشات پیشرفته ای است که در بیشتر آزمایشگاه ها انجام میشود.

ب) توده چربی بدن (Body Fat): اندازه گیری وزن بدن برای آگاهی از سلامت بدن موثر است اما برای محاسبه دقیق تر و آگاهی بیشتر، اندازه گیری میزان چربی بدن بسیار کارآمدتر است. میزان چربی بدن با وزن یا اندازه بدن ارتباطی ندارد به طوریکه ممکن است یک فرد ورزشکار که از عضلات خوبی برخوردار است وزن بیشتری نسبت به یک فرد لاغر داشته باشد اما فرد لاغر میزان چربی بیشتری داشته باشد. بنابراین مشخص کردن میزان چربی بدن با یک نگاه قابل تشخیص نیست.

همانطور که گفته شد اندازه گیری میزان چربی بدن آنچنان راحت نیست و روش های حرفه ای برای اینکار وجود دارد مانند:

1) استفاده از اشعه ایکس- DEXA

2) اندازه گیری چربی بدن زیر آب

3) اندازه گیری چربی با استفاده از هوا

4) اندازه گیری ضخامت پوست در بعضی نواحی بدن

اشعه ایکس روش بسیار دقیقی برای اندازهگیری میزان ترکیبات بدن مانند چربی بدن میباشد. در هر دو روش اندازه گیری چربی با آب و هوا، فرایند اندازه گیری چربی تقریبا یکسان است و با ارزیابی چگالی بدن انجام میشود. روش دیگر که هم قدیمی و هم پرکاربرد است، اندازه گیری میزان ضخامت پوست در نواحی مخصوصی از بدن میباشد که با استفاده از فرمول های مخصوص این روش، میزان چربی بدن مشخص میشود.

(نمونه ای از عکسبرداری با روش DEXA)

بیشتر بخوانید: 6 راهکار علمی برای کاهش کلسترول خون (ویدئو)

ج) توده استخوانی بدن (BM): اندازه گیری میزان تراکم یا توده استخوانی بدن برای پیشگیری از عارضه های استخوانی مانند پوکی استخوان انجام میشود. استفاده از امواج اشعه ایکس، روش بسیار دقیقی میباشد اما شاید از لحاظ مخارج و آسیب های احتمالی، این روش مورد پسند بعضی از افراد نباشد.

د) میزان ماهیچه بدن: ارزیابی میزان ماهیچه بدن این امکان را میدهد تا از میزان ماهیچه بدن در مقابل میزان چربی آن آگاه شوید. این ارزیابی روش دیگری برای آگاهی از سلامت بدن است اما بر اساس تحقیقات انجام شده، اندازه گیری میزان چربی بدن راحت تر است و اطلاعاتی که از سلامتی بدن میدهد مانند اطلاعات حاصل از ارزیابی میزان ماهیچه بدن میباشد.

روش ساده ای برای اندازه گیری میزان ماهیچه بدن، استفاده از روش های اندازه گیری میزان چربی بدن است. با کم کردن درصد میزان چربی از عدد 100 میتوان به راحتی به درصد میزان ماهیچه رسید.

ه) میزان آب بدن: میزان آب بدن برابر میزان مایعات بدن است. بدن انسان برای عملکرد مناسب باید حداقل شامل 50% آب باشد. آب نقش حیاتی و اساسی برای بدن دارد از جمله میتوان به: فعالیت مناسب سلول ها، تقویت عضلات و مرطوب نگه داشتن پوست اشاره کرد. بر این اساس اندازه گیری میزان آب بدن میتواند فاکتور مهمی برای آگاهی از سلامت کلی بدن باشد.

مضرات احتمالی این روش ها

روش هایی که بالاتر ذکر شدند با وجود دقت بسیار بالا ممکن است برای اکثر افراد سخت و در مواردی نگران کننده باشند. به طور مثال روش DEXA، بسیار دقیق میباشد و قدرت امواج در این روش بسیار کمتر از روش های دیگری است که از اشعه ایکس در آنها استفاده میشود اما با این حال استفاده از این امواج در این روش میتواند مضراتی به همراه داشته باشد. سوزش سر معده، اختلال در عمل بلع، درد مفاصل یا ماهیچه ها و اختلال در ضربان قلب از جمله مضراتی است که روش DEXA میتواند به همراه داشته باشد.

همچنین افراد برای استفاده از روش های دیگر باید به کلینیک ها و یا باشگاه های ورزشی مراجعه کنند که شاید آزاردهنده یا خسته کننده به نظر برسد.

اما نگران نباشید...

امروزه در راستای پیشرفت تکنولوژی ترازوهای پیشرفته ای تحت عنوان ترازوهای تشخیصی تولید شده اند، که میتوانند تمام فاکتورهایی که بالاتر به آن ها پرداختیم را با دقت مناسب و قابل قبولی اندازه گیری کنند. این ترازوها جریان و سیگنال هایی را از سطح ترازو که روی آن ایستاده اید به داخل بدن شما ارسال میکنند. این امواج به داخل بافت های مختلف پایین تنه ی کاربر ارسال میشوند. امواج ارسال شده در بافت های مختلف بدن مانند ماهیچه ها، استخوان ها، چربی و... با سرعت های متفاوتی عبور میکنند که ترازو با استفاده از ثبت سرعت هر کدام از این امواج میتوانند میزان فاکتورهای ذکر شده را اندازه گیری کند.

این ترازوها امواج الکتریکی ضعیفی را از یک پا ارسال کرده و از پای دیگر دریافت میکنند و بر این اساس سرعت عبور آنها را محاسبه میکنند. ناگفته نماند که این ترازوها دقت اندازه گیری پایین تری نسبت به روش های دیگر دارند، اما به دلیل دسترسی آسان و امکان استفاده از آنها در خانه مورد علاقه و رضایتمندی کاربران قرار گرفته اند. همچنین این ترازوها برای افرادی که دقت بسیار بالای دستگاه برای آنها اهمیت چندانی ندارد، گزینه مناسبی میتواند باشد.

اگر از افرادی هستید که باید با دقت بالایی شاخص های ذکرشده را اندازه بگیرید، این ترازوها چندان به کار شما نمیایند اما اگر فقط قصد کنترل BMR , BF ,BM و میزان آب را دارید، ترازوهای تشخیصی میتوانند نیاز شما را برطرف کنند.

منابع:

verywellfit.com

healthline.com

mensjournal.com