اندرومتریوز چیست + راه های درمان بیماری اندرومتریوز
بیماری اندرومتریوز یکی از اختلالات مزمن و دردناک دستگاه تولید مثل زنان به شمار می رود که با رشد نابجای بافت اندومتر (پوشش داخلی رحم) در خارج از حفره رحمی مشخص می شود. این بیماری نه تنها منجر به بروز درد های شدید لگنی و اختلالات قاعدگی می گردد، بلکه در بسیاری موارد، تأثیرات قابل توجهی بر باروری و کیفیت زندگی افراد مبتلا دارد.
با وجود شیوع نسبتاً بالا، اندرومتریوز همچنان یکی از چالش های مهم در حوزه تشخیص و درمان بیماری های زنان محسوب می شود و عدم آگاهی عمومی نسبت به علائم و نشانه های آن، ممکن است منجر به تأخیر در مراجعه و آغاز درمان مناسب گردد. در مقاله حاضر، ضمن معرفی جامع این بیماری، به بررسی علل احتمالی بروز آن، روش های تشخیص تخصصی و راهکارهای درمانی اعم از دارویی، جراحی و تغییرات سبک زندگی پرداخته خواهد شد.
اندومتریوز یک بیماری مزمن و نسبتاً شایع است که در آن بافت مشابه بافت پوششی داخلی رحم (اندومتر) در خارج از رحم رشد می کند. این بافت ممکن است در تخمدان ها، لوله های فالوپ، دیواره شکم، مثانه، و حتی روده ها دیده شود. این وضعیت باعث ایجاد التهاب، درد شدید، و گاهی مشکلات باروری می شود.
علائم رایج اندرومتریوز شامل درد های شدید در دوران قاعدگی، درد هنگام رابطه جنسی، درد مزمن در ناحیه لگن، خون ریزی های نا منظم، و مشکلات باروری است. علت دقیق ایجاد این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده، اما عوامل ژنتیکی، هورمونی و ایمنی نقش مهمی دارند.
نفوذ آندومتر به بافت پوشاننده لگن می تواند باعث چسبیدن بافت ها و اندام های لگن به یکدیگر شود. این مسئله معمولا روی کاهش قدرت باروری خانم موثر است. امروزه تحقیقات زیادی روی موضوع آندومتریوز و بارداری صورت گرفته است.
خوشبختانه در حال حاضر درمان های موثری برای انواع بیماری اندومتریوز وجود دارد. در ادامه این مطلب می توانید پاسخ ابهاماتی مانند ایا اندومتریوز باعث مرگ می شود؟ و ایا اندومتریوز سرطان است؟ را دریافت کنید.
بیماری اندرومتریوز چیست؟
بیماری اندرومتریوز (Endometriosis) یک اختلال مزمن و دردناک در دستگاه تناسلی زنان است که در آن بافت مشابه با آندومتر (پوشش داخلی رحم) در خارج از رحم رشد می کند و باعث التهاب، درد و گاهی نا باروری میشود.
بیماری اندومتریوز به انگلیسی endometriosis، اختلالی است که در آن بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند (اندومتریوم)، در جایی خارج از رحم رشد می کند. بافت اندومتریوم از غدد، سلول های خونی و بافت پیوندی تشکیل شده است و به شکل طبیعی در رحم رشد می کند و سطح پوششی رحم را برای تخمکگذاری آماده می کند. اندومتریوز اغلب دردناک است و تخمدان ها، لوله های فالوپ و بافت پوشاننده سطح درون لگن را درگیر می کند و گسترش به خارج از ارگان های لگن نادر است.
در فردی که مبتلا به اندومتریوز است، بافت اندومتریوم نابجا از نظر عملکرد همانند بافت طبیعی ضخیم می شود، ریزش می کند و با هر چرخه قاعدگی خون ریزی می کند و چون راهی برای خروج از بدن ندارد، گیر می افتد. اگر اندومتریوز تخمدان ها را درگیر کرده باشد، کیست هایی به نام اندومتریوما شکل می گیرند، بافت احاطه کننده آن آسیب می بیند و در نهایت بافت اسکار (بافت ترمیمشده پس از یک زخم) و چسبندگی (از طریق تشکیل باند های غیرطبیعی از بافت فیبروز ارگان های داخل لگن به یکدیگر می چسبند) به جا میگذارد.
تقریبا 10 تا 15 درصد خانمها در جهان دچار اندومتریوز هستند که می تواند باعث دردی شود که گاهی، مخصوصا حین قاعدگی، بسیار شدید است. در نتیجهی این بیماری مشکلات باروری نیز ممکن است ایجاد شود.
اندومتریوز بیماری رایج در دوران باروری خانمهاست و علائم اغلب پس از یائسگی برطرف میشوند. برای خانمهایی که علائم را تجربه میکنند درمانهای موثری برای مدیریت آنها موجود است. همچنین برای نازایی مرتبط با اندومتریوز نیز درمانهایی برای افزایش احتمال باروری وجود دارد.
خطر بیماری اندرومتریوز چیست؟
بیماری اندرومتریوز بهعنوان یک اختلال التهابی مزمن دستگاه تناسلی زنان، دارای طیفی از پیامد های بالینی است که در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب می تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت جسمی، روانی و باروری فرد مبتلا داشته باشد. از جمله مهم ترین خطرات و عوارض مرتبط با این بیماری می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1-ناباروری:
اندرومتریوز با ایجاد چسبندگی های لگنی، تغییرات غیرطبیعی در عملکرد لوله های فالوپ و اختلال در تخمک گذاری، یکی از علل مهم نا باروری زنان تلقی می شود. مطالعات نشان داده اند که حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به اندرومتریوز با درجات مختلفی از اختلالات باروری مواجه هستند.
2درد مزمن لگنی :
درد های لگنی مکرر و شدید از شاخصترین علائم بیماری است که می تواند منجر به اختلال در فعالیت های روزمره و کاهش کیفیت زندگی شود. شدت درد با درجه بیماری ارتباط مستقیم دارد و ممکن است در برخی موارد به مصرف مداوم دارو های ضدالتهاب منجر گردد.
3-تشکیل کیست های تخمدان:
رشد نابجای بافت آندومتر در بافت تخمدان منجر به تشکیل کیست هایی با محتوای هموراژیک قهوه ای رنگ موسوم به «کیست شکلاتی» می شود که علاوه بر اختلال عملکرد تخمدان، ممکن است نیازمند مداخله جراحی باشد.
4-چسبندگی های داخل لگن :
وجود بافت های اندومتریوز میتواند منجر به ایجاد چسبندگی میان اندامهای لگنی (مانند رحم، تخمدان، روده و مثانه) شده و عملکرد طبیعی این ارگانها را مختل کند.
5-درگیری رودهای و ادراری :
در برخی موارد پیشرفته، اندومتریوز به نواحی خارج از دستگاه تناسلی از جمله رودهها، دیافراگم و سیستم ادراری نفوذ کرده و علائم غیرمعمولی مانند دیسورا، دیسپارونیا، یبوست یا اسهال ایجاد میکند.
6-تأثیرات روانشناختی و اجتماعی:
درد مزمن، ناباروری و روند درمان طولانیمدت میتواند پیامدهای روانی نظیر افسردگی، اضطراب و احساس طرد اجتماعی در فرد ایجاد کند. همچنین مطالعات روانپزشکی ارتباط بین بیماریهای مزمن زنان و اختلالات روانشناختی را تأیید کردهاند.
7-ارتباط بالقوه با برخی انواع سرطان:
اگرچه اندرومتریوز بهعنوان یک بیماری خوش خیم شناخته می شود، اما برخی مطالعات اپیدمیولوژیک به ارتباط آماری آن با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان نوع Clear Cell و Endometrioid اشاره داشته اند.
راه های درمان بیماری اندرومتریوز
روش های درمانی اندومتریوز معمولاً شامل دارو درمانی یا جراحی است. رویکردی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید بستگی به شدت علائم و نشانه های شما دارد و اینکه آیا شما باردار هستید یا خیر. اصولا پزشکان توصیه می کنند که ابتدا روش های درمانی محافظه کارانه را امتحان کنید و در صورت شکست درمان های اولیه، به سراغ جراحی بروید. در ادامه به روش های درمان قطعی آندومتریوز اشاره خواهیم کرد.
درمان بیماری اندرومتریوز با توجه به ماهیت مزمن و چند وجهی آن، مستلزم اتخاذ راهبرد های ترکیبی و فرد محور است. اهداف درمانی شامل کاهش درد، کنترل پیشرفت بیماری، حفظ یا بهبود باروری و افزایش کیفیت زندگی بیماران می باشد. در ادامه، مهم ترین رویکرد های درمانی موجود به تفصیل بررسی می شوند:
1- درمان دارویی:
الف) دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
دارو هایی نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن بهعنوان خط اول درمان جهت کنترل درد لگنی مورد استفاده قرار می گیرند. این دارو ها با مهار سیکلواکسیژناز و کاهش پروستاگلاندین ها، به کاهش التهاب و درد کمک می کنند.
ب) درمانهای هورمونی
هدف از مداخلات هورمونی، سرکوب قاعدگی و کاهش سطح استروژن بهمنظور جلوگیری از رشد بافت های نابجای اندومتر میباشد. این دسته شامل:
· پروژستین ها (مانند مدروکسی پروژسترون)
· آگونیست ها مانند لوپرولید یا تریپتورلین
· دارو های آنتیاستروژن و ضد گنادوتروپین (مانند دانازول)
· ترکیبات ضد بارداری خوراکی: در موارد خفیف تا متوسط، جهت تنظیم سیکل و کاهش درد توصیه می شوند.
2- درمان جراحی:
الف) لاپاراسکوپی درمانی
بهعنوان روش انتخابی در موارد مقاوم به درمان دارویی یا برای بیماران با علائم شدید، لاپاراسکوپی امکان تشخیص دقیق و برداشت ضایعات اندومتریوز را فراهم می سازد. این روش کم تهاجمی بوده و نقش مؤثری در بازگرداندن باروری دارد.
ب) هیسترکتومی
در موارد شدید و مقاوم به درمان، هیسترکتومی همراه با اوفورکتومی ممکن است تنها گزینه پایدار برای کنترل علائم باشد؛ با اینحال، این روش نیازمند ارزیابی دقیق وضعیت باروری و مشاوره روانی پیش از عمل است.
3- درمان های حمایتی و سبک زندگی:
مطالعات نوین اهمیت مداخلات غیر دارویی مانند تغذیه ضدالتهابی، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و استفاده از تکنیک های رواندرمانی را در کنار درمان های پزشکی برجسته کرده اند. رژیم های غذایی غنی از امگا-۳، کاهش مصرف قند های ساده و فرآورده های حیوانی چرب می توانند به تعدیل علائم کمک کنند.
4- درمان ناباروری در مبتلایان به اندرومتریوز:
بسته به شدت بیماری و سن بیمار، روش هایی همچون لقاح آزمایشگاهی (IVF)، لقاح داخل رحمی (IUI)، یا تحریک تخمک گذاری تحت نظارت دقیق متخصص زنان و نازایی توصیه می گردد. پژوهش های اخیر نقش جراحی پیش از IVF را در افزایش نرخ موفقیت باروری تأیید کرده اند.
بهترین دارو برای درمان اندرومتریوز
درمان دارویی بیماری اندرومتریوز یکی از مؤلفه های اصلی مدیریت غیر جراحی این اختلال مزمن و پیچیده محسوب می شود. انتخاب دارو های مناسب مبتنی بر شدت علائم بالینی، محل ضایعات، وضعیت باروری و پاسخ بیمار به درمان های پیشین صورت می گیرد. دارو های رایج با مکانیسم های متنوعی در راستای کاهش درد، مهار رشد بافت اندومتریوز و جلوگیری از عود بیماری بهکار گرفته می شوند.
1- دارو های ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs):
دارو هایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک در کنترل درد و درد لگنی نقش مهمی ایفا می کنند. این دارو ها با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز، تولید پروستاگلاندین ها را کاهش داده و موجب تسکین علائم التهابی می گردند. گرچه تأثیر مستقیمی بر ضایعات اندومتریوز ندارند، در موارد خفیف و بهعنوان درمان کمکی بسیار مفیدند.
2- درمانهای هورمونی:
الف) پروژستین ها
دارو هایی نظیر مدروکسی پروژسترون و قرص Visanne با ایجاد آتروفی در بافت های اندومتریال نابجا، موجب کاهش علائم بیماری می شوند. Visanne (دیِنوجست) با مهار ترشح FSH و کاهش تولید استروژن، از رشد مجدد ضایعات جلوگیری میکند.
ب) آگونیست های GnRH
دارو هایی نظیر Zoladex (گوسرلین) و Triptorelin از طریق مهار محور هیپوتالاموس–هیپوفیز–تخمدان، سطح استروژن را به شدت کاهش داده و شرایط شبه یائسگی موقت ایجاد می نمایند. گرچه این دارو ها در کنترل بیماری مؤثرند، عوارضی مانند گرگرفتگی، کاهش تراکم استخوان و نوسانات خلقی ممکن است مشاهده شود.
ج) دانازول
این داروی آندروژن مشتق با مهار ترشح گنادوتروپین ها، قاعدگی را متوقف کرده و بافت اندومتریوز را مهار می کند. اما بهدلیل عوارض جانبی متعدد (آکنه، افزایش وزن، خشونت صوتی)، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
علائم انرومتریوز کلیه
· درد پهلو:
این درد می تواند به دلیل التهاب و چسبندگی در کلیه و حالب ها (لوله هایی که کلیه ها را به مثانه متصل می کنند) ایجاد شود.
· خون ریزی در ادرار:
این علامت معمولاً به دلیل آسیب به بافت کلیه یا حالب ها توسط اندومتریوز ایجاد می شود.
· وجود پروتئین در ادرار:
این علامت نشان دهنده آسیب به کلیه است و ممکن است در اثر اندومتریوز ایجاد شود.
· درد و تورم در ناحیه شکم:
این علائم به دلیل وجود اندومتریوز در سایر نواحی شکم و لگن ایجاد می شوند و ممکن است با اندومتریوز کلیه همراه باشند.
· ناراحتی در ناحیه تحتانی شکم:
این علامت نیز به دلیل وجود اندومتریوز در لگن ایجاد می شود و ممکن است با اندومتریوز کلیه همراه باشد.
· درد هنگام ادرار کردن یا اجابت مزاج:
این علامت به دلیل درگیری اندومتریوز در مثانه یا روده ایجاد می شود .
نشانه های اندرومتریوز شدید
1-دردهای لگنی مزمن و مقاوم به درمان
· درد مداوم در ناحیه لگن، شکم یا کمر که ممکن است خارج از دوره قاعدگی نیز ادامه داشته باشد.
· شدت درد بهگونه ای است که معمولاً با داروهای معمولی کنترل نمی شود و نیاز به مداخلات تخصصی دارد.
2-دیسمنوره شدید (قاعدگی دردناک):
· درد های قاعدگی بسیار شدید و ناتوان کننده که ممکن است با تهوع، سردرد و ضعف عمومی همراه باشد.
· این درد ها معمولاً با گذشت زمان تشدید می شوند و کیفیت زندگی فرد را کاهش می دهند.
3- خون ریزیهای شدید و نا منظم:
· خون ریزی های طولانیمدت (بیش از ۷ روز)، سنگین و گاه همراه با لکه بینی بین سیکل های قاعدگی.
· ممکن است منجر به کم خونی و ضعف جسمانی شود.
4- درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا):
· احساس درد شدید و عمیق در حین یا پس از رابطه جنسی، بهویژه در نواحی لگنی و واژن.
· این علامت می تواند تأثیر منفی بر روابط زناشویی و روان فرد داشته باشد.
5-نا باروری یا کاهش باروری:
· چسبندگی های لگنی، انسداد لوله های فالوپ و اختلال در تخمک گذاری از عوامل مؤثر در ناباروری هستند.
ایا اندرومتریوز سرطان است؟
خیر، اندرومتریوز یک بیماری سرطانی نیست، بلکه یک اختلال خوش خیم و مزمن است که با رشد نا بجای بافت مشابه آندومتر (پوشش داخلی رحم) در خارج از رحم شناخته می شود. با این حال، برخی ویژگی های این بیماری شباهت هایی با رفتار سلول های سرطانی دارد، از جمله:
شباهتها با سرطان
· رشد و مهاجرت سلولی به نقاط دیگر بدن
· مقاومت نسبی به درمان در برخی موارد
· ایجاد التهاب مزمن و چسبندگی های داخلی
نتیجهگیری علمی
اندرومتریوز یک بیماری خوشخیم است که میتواند عوارض جدی مانند درد مزمن، ناباروری و اختلال عملکرد اندام های لگنی ایجاد کند، اما سرطانی نیست. آگاهی، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند از بروز عوارض شدید جلوگیری کند.
ایا اندرومتریوز باعث مرگ میشود؟
خیر، اندرومتریوز به طور مستقیم باعث مرگ نمی شود، اما در موارد نادر و پیشرفته، ممکن است عوارضی ایجاد کند که تهدید کننده حیات باشند. این بیماری یک اختلال خوش خیم و مزمن است که با رشد نا بجای بافت مشابه آندومتر در خارج از رحم شناخته می شود و معمولاً با درد، ناباروری و اختلال عملکرد اندام های لگنی همراه است.
اندرومتریوز یک بیماری مزمن و غیر سرطانی است که اگرچه تهدید کننده حیات نیست، اما می تواند زندگی فرد را از نظر جسمی، روانی و اجتماعی تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زود هنگام، پیگیری درمان و مراقبت پزشکی منظم کلید کنترل مؤثر این بیماری و پیش گیری از عوارض شدید آن است.
نتیجه گیری
اندرومتریوز یکی از اختلالات مزمن، خوش خیم و اما چالش برانگیز دستگاه تناسلی زنان محسوب می شود که با طیف گسترده ای از علائم بالینی مانند درد شدید لگنی، نا باروری، اختلالات گوارشی و روانی همراه است. این بیماری اگرچه ذات سرطانی ندارد، اما بهدلیل ماهیت التهابی و پتانسیل تهاجمی بافت اندومتریوزی، می تواند عملکرد طبیعی اندام های لگنی را مختل کرده و کیفیت زندگی فرد را بهطور جدی تحت تأثیر قرار دهد.
تشخیص دقیق و زود هنگام از طریق روش هایی نظیر سونوگرافی، MRI و لاپاراسکوپی نقش مؤثری در پیش گیری از پیشرفت بیماری دارد. همچنین درمان های دارویی، جراحی، اصلاح سبک زندگی و حمایت روان پزشکی بهعنوان مجموعه ای چند وجهی می توانند در کنترل علائم و بهبود وضعیت باروری فرد مبتلا مؤثر باشند.
در نهایت، ارتقاء آگاهی عمومی، آموزش تخصصی برای کادر درمان و دسترسی بهتر بیماران به خدمات تشخیصی و درمانی، گام های اساسی در کاهش تأخیر تشخیص و افزایش اثر بخشی درمان هستند. پرداختن علمی و پژوهشی به این بیماری نه تنها در ارتقاء سلامت زنان مؤثر است، بلکه به بهبود عدالت درمانی و کیفیت زیست اجتماعی آنان نیز کمک خواهد کرد.
فروشگاه اینترنتی تجهیزات پزشکی درمان کالا بهترین انتخاب شما برای خرید کالای پزشکی است.
