پروستات غدهای حیاتی اما بعضا دردسرساز!!
هفته سلامت مردان
سلامتی با ارزش ترین دارایی هر انسان است که از زمان های بسیار دور تا کنون به روش های مختلف از آن حفاظت میشده است. هر ساله از یازدهم تا هفدهم ماه می مصادف با ۲۱ تا ۲۷ام خردادماه در سرتاسر جهان به عنوان هفته سلامت مردان شناخته شده و جشن گرفته میشود.
هفته سلامت مردان در سال 2002 بین المللی شد، زمانی که نمایندگان 6 سازمان بهداشت و درمان مردان از کشورهای مختلف در جلسهای که شبکه بهداشت و درمان مردان ترتیب داده بود شرکت کردند و تصمیم به بین المللی شدن این هفته گرفتند.
در این هفته دولت و مراکز درمانی تمرکز بیشتری بر روی ارائه خدمات تشخیصی و درمانی برای مشکلاتی که میتواند سلامت مردان را به خطر بیاندازد، میکند.
به همین مناسبت در این وبلاگ میخواهیم با یکی از مشکلات رایج مردان آشنا شویم و راه های تشخیص و درمان آنرا باهم بررسی کنیم.
پروستات، غدهای حیاتی اما گاها دردسرساز...
با افزایش سن مردان به بیش از 60 سال تقریبا نیمی از آنها دچار افزایش بیش از حد اندازه غده پروستات میشوند که علائم آن در بعضی افراد بروز پیدا میکند و در بعضی خیر. عامل اصلی افزایش زیاد اندازه پروستات هنوز به طور دقیق مشخص نشده است اما چیزی که مسلم است آنست که افزایش اندازه پروستات نه سرطان است و نه سبب ایجاد سرطان میشود.
علائم بزرگ شدن پروستات
تکرر ادرار
اگر جدیدا به دفعات برای تخلیه ادرار به سرویس بهداشتی میروید و همراه با تخلیه ادرار احساس درد میکنید، احتمالا دچار این عارضه شدهاید. دلیل این اتفاق فشاری است که توسط پروستات بر روی میزراه یا مجرای تخلیه ادرار وارد میشود. عضلات مثانه به خاطر این فشار به طور خودکار بیشتر منقبض شده و حتی زمانیکه مقدار کمی ادرار در آن جمع میشود تمایل به تخلیه آن دارند. به همین خاطر تکرر ادرار میتواند یکی از علائم بزرگشدگی پروستات باشد.
دشوار بودن تخلیه ادرار
همانطور که گفتیم فشار وارده بر میزراه باعث نازک شدن این مجرا و در نتیجه دشوار شدن فرایند تخلیه ادرار میشود. از آنجاییکه مجرای تخلیه ادرار نازک شده است، سرعت تخلیه کاهش یافته و این فرایند طولانیتر و دشوارتر از قبل خواهد بود.
ناتوانی در تخلیه ادرار
این حالت در موارد حاد افزایش سایز پروستات رخ میدهد. ناتوانی در تخلیه ادرار میتواند به خاطر افزایش زیاد سایز پروستات، عفونت مثانه و یا ضعیف شدن عضلات مثانه باشد. تخلیه نشدن ادرار در مدت زمان کوتاهی میتواند سبب آسیب رسیدن به کلیه ها شود به همین خاطر توصیه میشود در صورت مشاهده این مشکل حتما به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را توضیح دهید.
چه کسانی دچار این مشکل میشوند؟
بیشتر مردان افزایش اندازه پروستات را تجربه میکنند چراکه غده پروستات به طور طبیعی با استفاده از هورمون دیهیدروتستوسترون ابتدا در دوران بلوغ و سپس از سن ۲۵ سالگی رشد کرده و بزرگ میشود. علائم بزرگ شدن این غده تا سن 40 سالگی بروز پیدا نمیکند. اما 90 درصد افرادی که حدودا به سن 80 سالگی میرسند این علائم را تجربه میکنند.
چه چیزی باعث افزایش بیش از اندازه سایز پروستات میشود؟
تا به امروز هیچکس به عامل ایجاد کننده این عارضه پی نبرده است. اما بر اساس حدسهایی زده شده است میتواند به خاطر افزایش میزان بعضی هورمونها مانند تستوسترون، دی هیدروتستوسترون و استروژن باشد. همچنین هنوز نامشخص است که چرا بعضی افراد علائم را احساس میکنند اما برخی دیگر خیر.
احتمال سرطان پروستات
علائم بزرگشدگی پروستات در مواردی میتواند ترسناک باشد چراکه شباهت زیادی به علائم سرطان پروستات دارند. از طرفی افرادی که دچار افزایش زیاد سایز پروستات شدهاند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند. اما با تمام این اوصاف حتما باید به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را به طور دقیق بررسی کنید.
نحوه تشخیص بزرگشدگی پروستات
تشخیص بزرگشدگی پروستات با بررسی علائم آن آغاز میشود. پزشک بعد از بررسی این علائم ممکن است یکی از راه های زیر را مورد استفاده قرار دهد:
- بررسی مقعدی با دستگاه های دیجیتالی برای تشخیص سایز پروستات و همچنین شواهد غیر طبیعی
- آزمایش خون و ادرار
- اسکن پروستات با امواج اولتراسونیک و همچنین بیوپسی پروستات در صورتیکه مشکوک به سرطان باشد
- در بعضی موارد بررسی قدرت تخلیه ادرار
- انجام سیستوسکوپی برای مشاهده دقیق داخل میزراه و اندازه پروستات
کی به داد پروستات برسیم؟
زمان درمان پروستات به میزان علائم شما برمیگردد. اگر علائم زیادی را مشاهده نمیکند پس احتمالا فعلا نیازی به درمان آن ندارید. اما اگر دچار مشکل در ادرار کردن، آسیب به کلیه ها و یا بی اختیاری در کنترل ادرار هستید حتما باید به پزشک مراجعه کرده و درمان خود را شروع کنید.
درمان
با دقت وضعیت خود را مورد بررسی قرار دهید:
اگر علائم شما خفیف میباشد خوب است که ۱ یا ۲ بار در سال به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را مورد بررسی قرار دهید. اگر علائم پیشرفت نکردند همین بررسی سالانه میتواند کافی باشد. چراکه بیش از یک سوم علائم خفیف بزرگی پروستات بعد از مدتی برطرف میشود.
رفتارهای روزمره خود را اصلاح کنید
- مصرف کافئین را کاهش داده و یا قطع کنید
- موقع خواب از مصرف مایعات خودداری کنید
- از خوردن داروهای ضد انعقاد و ضد حساسیت خودداری کنید
- هنگام تخلیه ادرار پس از تخلیه کامل مثانه چند لحظه صبر کنید و دوباره سعی کنید مقدار باقی مانده ادرار را دفع کنید
- تمرینات ورزشی را هیچگاه کنار نگذارید
- در صورتیکه شغل شما به صورتی است که باید مدت زیادی را نشسته به سر ببرید، حتما علاوه بر استفاده از زیرنشیمنیهای طبی، زمانی را به پیادهروی اختصاص دهید. چراکه پیاده روی باعث نرمش دادن غده پروستات میشود.
داروهای متوقف کننده رشد پروستات
در بعضی موارد پزشک برای جلوگیری از وخیمتر شدن وضعیت بیمار داورهایی را تجویز میکند که با کاهش میزان هورمون DHT در بدن از رشد پروستات جلوگیری میکند. اما این داروها نه تنها باعث کاهش قوای جنسی میشود بلکه میتواند تا 6 ماه طول بکشد تا اثر خود را نمایان کنند.
روغن درخت نخل ارهای
بر اساس مطالعات قدیمی عصاره درخت نخل ارهای یکی از راه درمانی بسیار موثر رشد بیش از حد پروستات است و باعث بهبود تکرر ادرار میشود. اما با پیشرفت علم و بررسی های بیشتر مدارکی به دست آمده است که نشان دهنده بی اثر بودن این ماده درباره عارضه بزرگشدگی پروستات است. تا جاییکه امروزه اتحادیه اورولوژی آمریکا مصرف عصاره درخت نخل ارهای را منع میکند و آنرا بی اثر میداند.
جراحیهای سرپایی
روشهای مختلف جراحی پروستات زمانی به میان میایند که دیگر استفاده از داروها اثرگذار نیست. نمونههایی از این روشها شامل حذف بافت اضافه پروستات با ملیه مخصوص یا حذف بافتهای اضافه با استفاده از امواج رادیویی و یا مایکروویو میشوند. همچنین استفاده از لیزر گاهی اوقات تجویز میشود. اما یکی از مضراتی که این روشها دارند نیاز به استفاده سوند برای مدتی کوتاه پس از جراحی است.
جراحی
در بعضی موارد از روش TURP برای برداشتن بافتهای اضافه پروستات استفاده میشود که طی آن بیمار کاملا بیهوش میشود و عمل جراحی بر روی او انجام میشود. در این روش با استفاده از تجهیزات مخصوص اندازه پروستات بزرگ شده به حالت طبیعی برگشته و فشار از روی مجرای ادراری برداشته میشود.
تغذیه مناسب
همه میدانیم که یکی از مهمترین مسائلی که میتواند به سلامت ارگانهای داخلی بدن کمک کند تغذیه مناسب و برنامهریزی شده است. عارضه بزرگشدگی پروستات نیز از این قاعده مستثنی نیست.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مصرف زیاد گوشت و لبنیات و استفاده نکردن از سبزیجات در وعدههای غذایی میتواند احتمال بروز این عارضه را افزایش دهد. به همین منظور خوب است بدانیم چه بخوریم تا پروستات سالمی داشته باشیم!!
- دانه کنجد: کنجد سرشار از زینک (Zn) است. ماده معدنی که نقش مهمی در بهبود بزرگشدگی پروستات ایفا میکند. بر اساس پژوهشهای انجام شده، مردانی که مبتلا به بزرگشدگی یا سرطان پروستات هستند مقدار زینک بسیار کمتری نسبت به افراد سالم در بدن خود دارند.
زینک موجود در مواد غذایی طبیعی راحتتر از زینک موجود در مکملها جذب بدن میشود بنابراین در صورتیکه پزشک برای شما استفاده از مکملها را تجویز نکرده است، از منابع طبیعی آن استفاده کنید. بادام، لویبا و تخمه کدو از منابع غنی این ماده معدنی هستند که میتوانید در رژيم غذایی خود از آنها استفاده کنید.
- ماهی سالمون: یکی از عواملی که میتواند منجر به بزرگ شدن بیش از حد پروستات شود، چاقی است. طبق بررسیهای انجام شده افزایش میزان امگا ۳ در رژیم غذایی در کنار تمرینات ورزشی میتواند علاوه بر کاهش وزن به حفظ سلامت پروستات کمک کند. ماهی سالمون منبع غنی از امگا ۳ است که علاوه بر سلامتی پروستات میتواند از مشکلاتی نظیر موارد زیر جلوگیری کند:
- بیماریهای قلبی و عروقی
- سرطان
- آرترید روماتوئید (رماتیسم)
- عفونت داخلی
اگر شما طرفدار غذاهای دریایی نیستید میتوانید به جای ماهی سالمون از مغز گردو، تخم کتان، دانه چیا و روغن کانولا استفاده کنید.
- فلفل دلمهای: ویتامین C از ویتامینهایی است که تاثیر بسزایی در مقابله با BPH یا همان بزرگشدگی پروستات دارد. فلفل دلمهای منبع بسیار غنی از ویتامین C است تا جاییکه یک فنجان فلفل دلمهای خام تا 200 درصد نیاز روزانه شما به ویتامین C را تامین میکند. گل کلم و کلم بروکلی نیز از سبزیجاتی هستند که سرشار از ویتامین C میباشند.
- گوجهفرنگی: گوجهفرنگی مقدار زیادی لیکوپن همراه خود دارد. این ماده معدنی نوعی رنگدانه کاروتنوئیدی است که باعث ایجاد رنگ قرمز گوجهفرنگی میشود. لیکوپن از آن دسته مواد معدنی است که علاوه بر جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات، به مبارزه با بزرگشدگی آن نیز کمک میکند.
به طور دقیقتر لیکوپن سرعت رشد پروستات را کاهش میدهد و همچنین از میزان آنتی ژن مخصوص پروستات به نام SPA که معمولا باعث بزرگشدگی، عفونت و سرطان پروستات میشود، در بدن میکاهد. نکتهای که خوب است به یاد داشته باشید اینست که لیکوپن را همراه با مواد غذایی سرشار از چربی طبیعی مثل آووکادو، بادام زمینی، روغنهای خوراکی و یا کره مصرف کنید تا میزان جذب آن در بدن افزایش پیدا کند.
از دیگر منابع سرشار از لیکوپن میتوان به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- هندوانه
- زردآلو
- گریپ فروت
- پاپایا
- آووکادو: میوه آووکادو حاوی مقادیر زیادی از مادهای به نام بتا-سیتوسترول است، یک ماده گیاهی که اثرات مفیدی در مقابله با بزرگشدگی پروستات دارد. چنانکه بر اساس آمار بدست آمده بعضی از مردان با استفاده از مکملهای بیتا-سیتوسترول شاهد کاهش علائم بزرگشدگی پروستات بودهاند. با این وجود بر اساس تحقیقات انجام شده، سلامت و تاثیرگذاری مکملهای بتا-سیتوسترول هنوز ثابت نشده است به همین خاطر مصرف خوراکیهای طبیعی بیشتر پیشنهاد میشود.
علاوه بر آووکادو مواد غذایی مانند تخمه کدو، جوانه گندم و سویا از منابع طبیعی و سرشار از بتا-سیتوسترول هستند که میتوانند به رژیم غذایی اضافه شوند.
- سبزیجات: به طور کلی مصرف میزان مناسب سبزیجات در کنار غذاهای دیگر کمک زیادی به کاهش احتمال ابتلا به BPH میشود. وجود مواد معدنی مختلف در سبزیجات مانند آنتیاکسیدانها یا مواد ضد عفونی کننده موجود در سیر و پیاز و... همگی در کنار هم میتوانند احتمال بروز این عارضه را حتی در سنین بالا بسیار کاهش دهند.
تمرینات ورزشی مناسب برای پیشگیری و بهبود علائم بزرگشدگی غده پروستات
همانطور که بالاتر هم گفتیم ورزش کردن یکی از راههای موثر بهبود علائم بزرگشدگی پروستات است. در ادامه بعضی از تمرینات موثر در این زمینه را با هم بررسی میکنیم.
پس از مطالعهای در سال 2006 مشخص شد که بعضی تمرینات ورزشی میتوانند تاثیر خوبی بر بهبود علائم بزرگشدگی پروستات و حتی پیشگیری از آن داشته باشند. بعضی از نرمشهای ورزش یوگا از این دست تمرینات هستند.
- حرکت کوبلر
کوبلر یا حرکت پروانهای پاها تاثیر زیادی در تقویت عضلات سرینی، کشاله ران و ناحیه لگنی دارد و اکثر افراد قادر با انجام آن هستند.
در این تمرین ابتدا باید روی زمین بنشینید سپس کف پاهای خود را به هم بچسبانید. اکنون زانوهای خود را به سمت پایین فشار دهید تا کشش عضلات خود را حس کنید. این کار را به صورت ضربهای انجام دهید و از نگهداشتن فشار زیاد بر روی ماهیچه ها خودداری کنید.
پس از آنکه چند دقیقه از انجام این حرکت گذشت، با حفظ پاها در همان حالت قبل دستهای خود را به سمت جلو کشیده و اجازه دهید تا عضلات لگن، کمر و دستها کاملا کشیده شوند.
- حرکت هیرو
هیرو نام تمرینی دیگر از تمرینات یوگاست که به صورت نشسته انجام میشود. در این تمرین ابتدا فرد دوزانو بر روی زمین نشسته سپس پاشنههای پای خود را در کنار استخوان لگن قرار میدهد. در این حرکت عضلات کشاله ران، کمر، سرینی و عضلات ناحیه لگن تقویت میشوند و به بهبود علائم پروستات کمک میکند.
نکته: اگر اخیرا دچار مشکلات قلبی عروقی یا سردردهای طولانی شدهاید، این نرمش را انجام ندهید و یا اگر زانو یا قوزک پای خود را قبلا جراحی کردهاید حتما این نرمش را تحت نظر یک مربی حرفهای انجام دهید.
- حرکت سوپتا پادانگوشت آسانا
بر خلاف نام پیچیده این حرکت انجام آن بسیار ساده و مفید است. برای انجام این حرکت کافی است ابتدا بر روی زمین دراز بکشید، سپس یکی از پاهای خود را بالا آورده تا بتوانید با دست خود نوک انگشتان پای خود را بگیرید. اگر انجام این کار برای شما سخت است میتوانید یک بند را دور پای خود بیاندازید و با کشیدن بند، پای خود را به سمت عقب بکشید.
برای راحتتر شدن انجام این حرکت روبروی یک دیوار دراز کشیده و پاهای خود را عمود بر بدن و چسبیده به دیوار قرار دهید. در این حالت میتوانید به راحتی بر روی انعطاف عضلات خود کار کنید.
نکته: در صورتیکه مبتلا به اسهال یا سردرد هستید بهتر است این نرمش را انجام ندهید. همچنین مبتلایان به فشارخون بهتر است یک بالش زیر سر خود بگذارند سپس نرمش را انجام دهند.
- حرکت سر به زانو نشسته
همونطور که از اسم این حرکت معلوم است، در این حرکت کافی است ابتدا روی زمین بنشینید و پاهای خود را رو به جلو دراز کنید. اکنون در حالی که کمی پاهای خود را از هم باز کردهاید یکی از پاهای خود را به داخل جمع کنید و سر خود را روی زانو پای دیگرتان قرار دهید.
نکته: در مواردی که فرد مبتلا به آسم یا اسهال است بهتر است یا به طور خفیف تمرین را انجام دهد و یا آنکه از انجام این حرکت منصرف شود. همچنین در صورتیکه قبلا زانوی خود را جراحی کردهاید آنرا به طور کامل باز نکنید که برای این منظور میتوانید یک بالشت مناسب را زیر زانو قرار دهید.
- حرکت کمان
این حرکت نیز همانند حرکتهایی که توضیح دادیم به بهبود مشکل بزرگشدگی پروستات کمک میکند که برای انجام آن باید چند مرحله ساده را طی کنید. ابتدا روی شکم دراز بکشید و دستان خود را در کنار بدن قرار دهید. حالا پاهای خود را از زانو خم کرده و تا جاییکه میتوانید به سمت باسن بیاورید. اکنون با دستان خود کف هردو پای خود را گرفته، شانهها را به سمت عقب کشیده و بگذارید تا قفسه سینه شما کاملا باز شود. این حالت را برای 20 تا 30 ثانیه حفظ کنید سپس 2 یا 3 بار دیگر آنرا تکرار کنید.
در این نرمش ممکن است تنفس برای فرد سخت باشد اما سعی کنید با آرامش به نفس کشیدن ادامه دهید و نفستان را در سینه حبس نکنید. برای افرادی که قبلا در قسمت کمر خود دچار صدمه شدهاند بهتر است با احتیاط بیشتری این حرکت را انجام دهند.
احتیاط
در هنگام انجام تمرینات ذکر شده ممکن است فرد دردهای خفیفی را احساس کند که طبیعی است و با تمرین بیشتر برطرف میشود. اما در صورت بروز دردهای شدیدتر باید تمرین متوقف شود.
منابع:
Webmd.com
Healthline.com
Medicalnewstoday.com
